Ege'nin 4 Büyük Ozanı

Anadolu’nun Ege Denizi kıyılarına dikine uzanan coğrafyası olan Ege Bölgesi, tarihin her anında olduğu gibi yakın çağımızda da sanatın, düşüncenin ve ufku açan nimetlerin eşsiz bir yurdu olagelmiştir. Antik Dünya’da insanın medeniyet yolculuğu, sanat ve felsefedeki gelişimi, insan hakları ve demokrasi inancının mimarlarının doğup büyüdüğü ve yetiştiği Ege toprakları, Cumhuriyet döneminde de bu özelliği ve güzelliği ile bu ülkeye özgü değerler katmaya devam etmiştir.

Bu listemizde Ege illerinde yetişen ve ülkenin ve hatta Dünya’nın sanat anlayışını değiştiren Ege’nin büyük ozanlarını sizler için derledik.

1- Talip Özkan

1939 yılında Denizli’de doğdu. Memleketi asıl olarak Yatağan’dır. İlk ve orta öğrenimini Denizli’de lise öğrenimini ise Acıpayam’da yaptı. Lise yıllarında Acıpayam’da Türk halk müziğine çok sayıda eser kazandıran Muzaffer Sarısözen ile tanıştı. Bu tanışma onun için bir dönüm noktası oldu. 1957 yılında Ankara radyosunda sınavları kazanarak kadrolu sanatçı oldu. Daha sonra İstanbul radyosunda çalıştı. Bu zaman dilimi içerisinde Talip Özkan çok sayıda türkü derleyerek Türk halk müziğine ve özellikle de Denizli/Acıpayam yöresinden derlediği ve gün yüzüne çıkardığı türküler ile bu yöreye çok büyük bir hizmette bulundu.

Usta yaklaşık olarak 20 yılını TRT’de geçirdikten sonra ne yazık ki değerinin fazla bilinmediğini düşünüyorum ki Paris’e yerleşti. Paris üniversitesinde ve Rotterdam konservatuarında dersler verdi. 2010 yılında İzmir’de kanser tedavisi gördüğü hastanede hayata ve sanata veda etti. Müzik kültürümüzü ve bağlamayı yurtdışında tanıtmada da büyük rol oynadı. Bağlama çalış tekniği ile başta Arif Sağ ve Hasret Gültekin olmak üzere birçok sanatçıya dersler verdi. Şelpe tekniğinin en büyük ustalarından biriydi.
Büyük ustanın çok sayıda albümleri bulunmaktadır. Türk halk müziğine çok sayıda derleme ve türkü kazandırmıştır. Acıpayam’da adına kültür ve sanat merkezi bulunmaktadır. Ne yazık ki bu bağlama üstadını günümüzde çok az sayıda insan tanımaktadır.

Önemli eserleri; Avşar Beyleri, Al Yazmamı Düreyim, Şu Yaylanın Çamları, Feridem, Arabaya Taş Koydum, Yüce Dağ Başında, Yağar Yağmur, Kocaarap Zeybeği, Topal Sipsi

2- Özay Gönlüm

Ege bölgesi ve özellikle Denizli yöresinde mizahi yönüyle Türk halk müziğinin önemli ustalarından biri olarak kabul edilir. 5 şubat 1940’da Denizli’de doğdu. Asıl olarak Tavas/Kızılcabölük mahallesindendir. 1953 yılında Denizli erkek sanat enstitüsüne başladı.

Tıpkı Talip Özkan gibi o da Muzaffer Sarısözen ile tanıştıktan sonra sanat dünyasına adımını attı. Kısa bir süre sonra Ankara radyosunda çalışmaya başladı. Türkülerini hep ege şivesiyle çalıp söyledi. 1970’lerden sonra başta Zeki Müren olmak üzere bir çok sanatçı ile aynı sahneyi paylaştı. 1986 yapımlı ‘Düğüm’ adlı Yeşilçam sinema filminde başrol oynadı. Özellikle Denizli yöresi olmak üzere bir çok bölgelerden 3400’e yakın türkü derledi. Kendine özgü cura, bağlama ve çöğür adlı müzik aletlerini birleştirerek ‘yaren’ adını verdiği müzik aleti ile tanındı. Yurtdışında 42 ülkede konserler verdi. Usta pek çok 45’likler doldurdu. ‘Ninenin Mektubu’ plakları ile satış rekorları kırdı. Türk halk müziğine çok sayıda türkü kazandıran usta 1 Mart 2000 tarihinde solunum yetmezliğinden Ankara’da hayata ve sanata veda etti. Büyük ustanın Denizli’de bir heykeli bulunmaktadır.

Önemli eserleri; Denizli’nin Horozları, Çözde Al Mustafa Ali, Cemilem, Asmam Çardaktan, Evlerinin Önü Bulgur Kazanı, Sobalarında Kuru Meşe, Elindedir Bağlama, Azimem

3-Hisarlı Ahmet

1908 Kütahya Yukarı Hisar doğumludur. Bağlama ile gençliğinde tanıştı. Askerlik çağında klarnet çalmayı öğrendi. Askerden dönünce bir kahvehane açtı. Aşık Veysel, Aşık Davut, Yücel Paşmakçı, Nida Tüfekçi, Özay Gönlüm, Muzaffer Akgün gibi halk sanatçılarını ve onu dinlemek isteyenleri kahvehanesinde ağırladı. 1942’de Muzaffer Sarısözen’in daveti ile Ankara radyosuna gitmiş ve orada türküler derlemiştir. Yöre türkülerinin TRT repertuarına kazandırılmasında büyük katkısı olmuştur. Eserleri zeybek tavrı ile icra etmesi ve kendine has bir bağlama çalış tekniği yörede kısa sürede adını duyurmuştur. Özay Gönlüm’ün bağlama çalış tekniğinde de katkısı vardır. Özay Gönlüm’ün derleme kayıtları arasında sazı ve sesi de bulunmaktadır. Birlikte türküler derlemiş ve Türk halk müziğine kazandırmışlardır.1984’te Kütahya’da vefat etmiştir. Kütahya’da heykeli bulunmaktadır.

Önemli eserleri; Kütahya’nın Pınarları, Elif Dedim, Feracemin Ucu Sırma, Hisardan İnmem Diyor, Ben Kendimi Gülün Dibinde Buldum, Kar Mı Yağdı Kütahya’nın Dağına

4- Tolga Çandar

16 Ağustos 1959 Muğla Milas doğumludur. İlk ve orta öğrenimini Milas’ta tamamladıktan sonra Ankara ODTÜ İnşaat mühendisliği bölümün bitirdi. Üniversitede iken Çağdaş Türkü Topluluğu adında bir grup kurdu ve ilk albümü (Bekle Beni) çıkardı. Bir dönem Muğla milletvekilliği yaptı. Tolga Çandar’ın en önemli özelliği ise kaybolmaya yüz tutan özellikle de ege türkülerini yeniden gün yüzüne çıkarmasıdır. Gün yüzüne çıkardığı türküleri kendine has bir tarzıyla yeniden dillendirdi. Bir çok albüm çıkardı. Albümlerinde Özay Gönlüm, Talip Özkan, Hisarlı Ahmet ve birçok usta bağlamacıların türküleri de bulunmaktadır.

Önemli yorumları; Yine Yeşillendi Acıpayam Yolları, Eklemedir Koca Konak, Ormancı

Bodrum Hakimi, Çökertme, Karyolamın Demiri, Denizin Dibinde Hatçam, Yörük Ali Efe, Çakırcalı Mehmet Efe Ağıdı, İzmir’in Kavakları, Köprünün Altı Testi, İki Keklik,

Şu Köyceğiz Yolları, Gerizler Başı, Evlerinin Önü Mersin, Çalın Davulları, Karaova Düğünü

BONUS- Hayri Dev (Koca Usta)

1933 yılında Denizli’nin Çameli ilçesinde bulunan Gökçeyaka köyünde doğdu. Çobanlık yaptığı için hiç okula gidememiş okuma ve yazmayı sonradan öğrenmiştir. Düğünlerde ve eğlencelerde çaldığı yöresel çam düdüğü ve curasıyla UNESCO tarafından “Yaşayan İnsan Hazinesi Kültürel Miras Taşıyıcısı” olarak kabul edildi.
1992 yılında yanına gelen Fransız Jerome Cler üç telli sazından büyülenerek bir tez hazırladı ve bu tez ile doçent oldu. Daha sonra ustanın hayatı “Ormanlar Arkası” adlı bir belgeselde anlatıldı. Çeşitli belgesellerde ustanın sanatı anlatıldı. Yurtdışında özellikle üniversitelerde birçok konserler ve dersler verdi. Kültür ve Turizm bakanlığından teşekkür belgesi aldı. Türkiye’nin çeşitli illerinde de konserler verdi.

Fransa kültür bakanlığı tarafından plaketlerle ödüllendirildi. Bölgede Koca Usta ismiyle anıldı. 85 yaşında hayata ve sanata veda etti.

Biz de EGEYÖN HABER Ailesi olarak Koca Usta’yı saygı ve sevgi ile anıyoruz.